ADHD is de afkorting van Attention Deficit Hyperactivity Disorder. In het Nederlands: aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit. In de literatuur wordt de niet hyperactieve vorm van ADHD ook wel ADD genoemd.
ADHD is een diagnose die meestal in verband wordt gebracht met drukke, impulsieve kinderen. Dat ADHD bij volwassenen voorkomt, was tot een aantal jaren geleden grotendeels onbekend. Vroeger werd aangenomen dat kinderen er overheen groeiden in de puberteit. Inmiddels is uit onderzoek gebleken dat dit niet juist is: 30-60% houdt klachten als volwassene.
Volwassenen met ADHD hebben vanaf de vroege jeugd vaker en sterker dan gemiddeld last van:
1. Aandachts- en concentratieproblemen
Volwassenen met ADHD hebben moeite hun aandacht blijvend op een taak te richten en zich niet door allerlei prikkels uit de omgeving te laten afleiden. Dit kan ernstige gevolgen hebben voor hun concentratie. Het is niet zo dat iemand met ADHD zich nooit kan concentreren. De concentratie kan tijdelijk goed zijn als zich iets nieuws of interessants voordoet. Bij saaie, langdurige taken is het moeilijk voor een volwassene met ADHD zich te concentreren.
2. Impulsiviteit
Voorbeelden van impulsiviteit zijn: dingen doen zonder na te denken, het antwoord eruit flappen voordat de vraag is afgemaakt, snel banen aangaan en opzeggen en ondoordacht geld uitgeven. Het ontbreekt volwassenen met ADHD aan een innerlijke controle die de remfunctie van het gedrag regelt.
3. Executieve functies
De praktijk leert ons dat er bij ADHD meer problemen spelen dan de kernsymptomen. Het gaat dan om problemen in de executieve functies van de hersenen. Executieve functies zijn essentieel voor het realiseren van doelgericht en aangepast gedrag. Voorbeeld van zaken die meer moeite kosten zijn: planning, organisatie, het onderscheid maken tussen hoofd- en bijzaken, het nakomen van afspraken.
4. Hyperactiviteit
Er zijn drukke en beweeglijke volwassenen met ADHD (moeite hebben om stil te zitten of te stoppen met praten bijvoorbeeld), maar bij een grote groep uit de hyperactiviteit zich als een gevoel van continue innerlijke onrust.
5. Laag zelfbeeld
Doordat iemand al zijn leven lang te horen heeft gekregen dat hij meer zijn best moet doen, minder druk moet zijn, etc. Dit terwijl iemand vaak wel zijn best doet en toch de dingen niet voor elkaar krijgt.
Oorzaak
Genetische factoren spelen een belangrijke rol bij de kans wel of niet ADHD te krijgen. Volgens de huidige stand van de wetenschap spelen stoornissen in de neurotransmissie een rol, met name worden dopamine en noradrenaline genoemd. Naast de genetische aanleg kunnen omgevingsfactoren een rol spelen.
Gevolgen
Veel volwassenen met ADHD hebben als gevolg van hun stoornis te maken (gehad) met een lastige schoolperiode, verminderde (carrière)kansen en moeizame relaties met anderen. Daarnaast is de kans op angst, depressie, middelenmisbruik, persoonlijkheidsstoornissen en andere problemen onder volwassenen met ADHD groter dan normaal.
Met een goede diagnose, behandeling en ondersteuning én begrip van de omgeving kunnen problemen voorkomen dan wel beheersbaar worden en kunnen de positieve kanten van ADHD tot hun recht komen.
Diagnose
Iedereen is wel eens ongeconcentreerd, impulsief of druk; bijvoorbeeld bij stress, te weinig slaap of te veel koffie. Er hoeft dan nog geen sprake van ADHD te zijn.
Bij ADHD zijn de symptomen in de kindertijd aanwezig en zijn de gevolgen merkbaar op school en thuis. De diagnose ADHD is ingewikkeld en moet gesteld worden door een ervaren psychiater of psycholoog die bekend is met ADHD bij volwassenen. Om een zo objectief mogelijk beeld te krijgen, worden bij voorkeur zowel betrokkene als de ouders of familieleden ondervraagd over het gedrag in de kindertijd. Ook schoolrapporten en verslagen van eerder onderzoek kunnen helpen om de diagnose te stellen.
Behandeling
De behandeling van volwassenen met ADHD bestaat vaak uit een combinatie van:
● Voorlichting
● Medicatie
● Coaching en/of therapie
● Lotgenotencontact
BEHANDELING ADHD
De behandeling van ADHD, zoals die in de meeste GGZ-instellingen wordt aangeboden, bestaat meestal uit een combinatie van voorlichting, medicatie en coaching en/of gedragstherapie.
Voorlichting
Voorlichting, vaak ook psycho-educatie genoemd, is bedoeld om je meer inzicht te geven in wat ADHD precies is. En wat het voor jou betekent dit te hebben én nu (pas) te weten dat je het hebt. Het moet je helpen de diagnose te accepteren en zicht geven op de mogelijkheden hoe het beste met je ADHD om te gaan. Daarnaast krijg je ook praktische informatie, bijvoorbeeld over wat er bekend is over de werking van de hersenen en hoe dit (waarschijnlijk) werkt bij ADHD en over de werking van medicatie.
Vaak wordt psycho-educatie in groepen gegeven.
Medicatie
Naar het effect van medicatie, en dan vooral methylfenidaat, is veel onderzoek gedaan. Bij ongeveer 50-70% van de kinderen en volwassenen is metylfenidaat effectief, zolang de medicatie wordt ingenomen. Methylfenidaat onderdrukt de kernsymptomen van ADHD -concentratieproblemen, impulsiviteit en onrust in het hoofd als meest belangrijke bij volwassenen- en zet als het ware ‘de rem aan’. Methylfenidaat is een stimulantium, net als dextro-amfetamine. Daarnaast wordt het middel atomoxetine ook steeds meer bij volwassenen voorgeschreven.
Veelal wordt bij de diagnose aangeraden in elk geval medicatie te proberen. Idee is dat het dan ook gemakkelijker is om jezelf bij de les te houden in het traject van coaching en/of gedragstherapie, dat in principe een vast onderdeel van de behandeling is.
Gedragstherapie of coaching
Na de diagnostiek, psycho-educatie en in -de meeste gevallen- het starten met medicatie, volgt er een traject van gedragstherapie of coaching. Maar wat is eigenlijk het verschil tussen die twee?
- Coaching
Deze vorm van ondersteuning is vooral praktisch en oplossingsgericht van aard. Waar loop jij tegenaan en hoe gaan we dat oplossen?
- Gedragstherapie
Ook wel cognitieve gedragstherapie psychotherapie genoemd. Deze ondersteuning richt zich wat meer op de onderliggende problemen die bepaalde gedragspatronen veroorzaken. Bij ADHD gaat het vaak over het veranderen van negatieve denkpatronen/faalangstigheid en daaruit voortvloeiend gedrag, zoals vermijding of nog meer negatieve gevoelens.
In de praktijk wordt meestal een mengvorm van beiden aangeboden binnen de meeste GGZ-behandelingen voor volwassenen met ADHD. Ook wordt deze vorm van ondersteuning vaak in groepen aangeboden. Uit onderzoek én de praktijk is gebleken dat mensen vaak meer van elkaar leren en aannemen, dan van een therapeut, die tenslotte geen ervaringsdeskundige is.
Mocht je liever individuele coaching hebben, dan is dat vaak ook wel mogelijk.
Hoe vind ik een behandelaar?
Waar kun je terecht voor goede diagnostiek en de behandelopties zoals hierboven beschreven?
De meeste grote GGZ-instellingen hebben ook een programma voor volwassenen met ADHD.
Veel adressen hiervan vind je in de adressenlijst van het ADHD Netwerk.
De meeste GGZ-instellingen hebben ook veel informatie over hun behandelaanbod op de website staan. Naast de grotere instellingen vind je ook de vrijgevestigde specialisten op het gebied van ADHD in deze lijst.
Zeer uitgebreid is de website van PsyQ, ADHD bij volwassenen. Naast informatie over diagnostiek en behandelaanbod vind je hier ook veel algemene informatie over ADHD en ADD.
PsyQ heeft vestigingen door het hele land, en heeft meest uitgebreide ADHD-programma voor volwassenen met ADHD. Op hun site kun je ook de wachtlijsten per vestiging vinden.
Relatief nieuw is The Busy People, in Amsterdam. Dit behandelcentrum is voor kinderen en volwassenen.
OVERIGE BEHANDELINGEN VOOR ADHD
Naast het reguliere aanbod van behandeling voor ADHD, zoals dat door de meeste GGZ-instellingen wordt aangeboden, is er ook nog een aanbod van niet-reguliere behandelingen.
Hieronder volgt een beknopt overzicht van de behandelmethoden die binnen het niet reguliere, ofwel alternatieve segment, het meest bekend zijn. Voor al deze behandelmethoden geldt dat ze (nog) niet voldoende wetenschappelijk onderbouwd zijn. Het College van Zorgverzekeringen (CVZ) oordeelt daarom ook dat ze niet voor vergoeding in aanmerking komen. Het is de keuze aan een zorgverzekering om dergelijke behandelingen in een aanvullend pakket aan te bieden.
- Neurofeedback
Neurofeedback is een behandelmethode die ervan uit gaat dat je kunt leren controle te krijgen over je hersengolven. Tijdens de training zit de cliënt achter een monitor. De hersenactiviteit wordt gemeten door middel van elektrodes op het hoofd. De therapeut volgt de hersenactiviteit en beloont de cliënt via geluid of beeld, wanneer deze meer van de gewenste hersengolven laat zien. Het doel is dat de gewenste hersengolven uiteindelijk meer automatisch optreden. Daardoor zouden allerlei klachten en symptomen verbeteren.
Neurofeedback wordt ook toegepast bij ADHD en er zijn aanwijzingen uit onderzoek dat het mogelijk effectief is. Een behandeling duurt meestal tussen 20 en 40 sessies en kost tussen de € 2000 en € 4000. Sommige ziektekostenverzekeraars vergoeden een gedeelte via de aanvullende verzekering.
- Mindfulness
Mindfulness is een vorm van meditatie waarbij je je op een niet-veroordelende manier bewust wordt van je lichamelijke en geestelijke sensaties van het moment, wat ook wel “bewuste aandacht” wordt genoemd. Je kunt tegenwoordig op talrijke plekken trainingen volgen of bij voorbeeld een cd met instructies bestellen. Het is een vaardigheid die te leren is, maar daarvoor is wel tijd en training nodig.
Mindfulness heeft een stress-reducerende werking en wordt toegepast bij zowel lichamelijke als psychische klachten. Er is onderzoek naar Mindfulness bij ADHD gedaan en het zou een positief effect hebben. Op dit moment loopt er ook een onderzoek naar Mindfulness bij ADHD aan het UMC St Radboud in Nijmegen, waaraan je kunt deelnemen.
ADHD EN ………..
ADHD en Rijbewijs
Als je ADHD/ADD hebt en nog geen rijbewijs hebt, moet je een rijbewijskeuring ondergaan voordat je je rijbewijs mag halen. Dit geldt ook wanneer je geen medicatie gebruikt. Dit gebeurt door een psychiater die jou door het CBR wordt toegewezen. Op dit moment geldt nog steeds de procedure dat mensen met ADHD elke drie jaar gekeurd moeten worden om hun rijbewijs te mogen behouden. Voor het groot rijbewijs moet dit zelfs elk jaar.
Sinds september 2012 heeft de minister de regeling voor mensen die al een keer goedgekeurd zijn versoepeld: zij kunnen volstaan met een verklaring van hun eigen behandelaar. In de praktijk heeft bijna niemand iets aan deze versoepeling, aangezien mensen met voldoende inzicht in hun ADHD die stabiel medicatie gebruiken, meestal niet meer onder behandeling van een specialist zijn.
ADHD/ADD
ADD is de afkorting van Attention Deficit Disorder. De officiële naam in het diagnostische classificatiesysteem DSM-IV is ‘aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit, overwegend onoplettendheid type’. Hoewel de naam doet vermoeden dat het simpel is – een ADD’er heeft concentratieproblemen zónder druk en impulsief gedrag erbij- ligt de praktijk veel ingewikkelder.
Mensen met ADD verschillen namelijk in heel veel opzichten van mensen met ADHD. Zodanig zelfs, dat sommige wetenschappers ervoor pleiten ADD en ADHD als twee verschillende stoornissen te zien. Anderen vinden dat ADD ondanks de verschillen gewoon een subtype van ADHD moet blijven. Keihard wetenschappelijk bewijs ontbreekt voor zowel de ene als de andere visie. Feit blijft, dat ADD’ers zich over het algemeen geen ADHD’ers voelen. Ze zijn rustig, vaak wat verlegen, bedachtzaam, besluiteloos, dromerig, komen soms moeilijk tot actie en zijn níet impulsief in hun reactie en níet fysiek onrustig.
Wat ze gemeen hebben met ADHD’ers zijn dingen als vergeetachtigheid, slecht tijdsbesef, snel afgeleid zijn, onder hun niveau presteren en creatief denken: allemaal zaken die gerelateerd zijn aan het ’anders’ functioneren van de hersengebieden die met aandacht en concentratie te maken hebben.
ADHD/Verlate slaapfase
Er zijn steeds meer aanwijzingen dat mensen met ADHD een zogenaamde verlate slaapfase hebben. Dit betekent dat je biologische klok ‘later’ dan gemiddeld staat afgesteld, waardoor je moeilijk in slaap komt op de voor de meeste mensen gangbare tijd en als gevolg daarvan te kort slaapt. Die korte slaap kan weer veel gevolgen hebben voor je gezondheid. Zo kan het je eetpatroon beinvloeden: eten om energiedipjes te lijf te gaan. Met overgewicht als mogelijk gevolg.
Melatonine werkt bij sommigen goed als middel om slaapfase iets naar voren te brengen.
ADHD/Autisme
Hoewel ADHD en autisme op het eerste gezicht haaks op elkaar lijken te staan, vertonen ze in de praktijk toch meer overlap dan we denken. Ook komen onderzoekers er steeds meer achter dat stoornissen uit het autismespectrum (ASS) en ADHD mogelijk een zelfde genetische basis hebben. Zo kan het zijn dat je geen zuivere AD(H)D of ASS hebt, maar een beetje van beiden.
Er moet nog een hoop ontdekt worden op dit vlak. Impuls houdt de ontwikkelingen op dit gebied goed in de gaten en publiceert er over als er iets te melden is.
ADHD/Comorbiditeit
Een opvallend aspect van ADHD is de frequentie waarmee dit gepaard gaat met één of zelfs meerdere stoornissen. Dit noemen we comorbiditeit. ADHD gaat vaak samen met depressies, angst- en dwangstoornissen, alcohol- en drugsmisbruik en persoonlijkheidsstoornissen. Door de overlap in symptomen is het stellen van een diagnose niet altijd makkelijk. Is er wel duidelijk sprake van een comorbide stoornis, dan is behandeling vaak ook ingewikkelder.
In geval van bijkomende angstproblematiek kan bijvoorbeeld methylfenidaat een opgejaagd gevoel geven, dat de angst juist versterkt. Meestal wordt dan eerst geprobeerd de angststoornis aan te pakken.
Ook verslaving en ADHD gaan vaak hand in hand. Behandeling van ADHD wordt daardoor nog moeilijker en vice versa.
Goed dat ik het weet
Meestal krijg je de diagnose ADHD niet voor niets. Je bent tegen dingen aangelopen en hebt hulp gezocht. Misschien was de aanleiding voor die hulpvraag een burn-out. Of het feit dat je tijdens je studie of op je werk helemaal vastliep. In beide gevallen kan de diagnose je verrast hebben.
Maar meestal valt alles wel een beetje op zijn plek als je je verdiept in wat ADHD is en hoe dit bij jou tot uiting is gekomen. En vooral hoe je je leven lang al bezig bent geweest om met de lastige kanten ervan om te gaan. Dit lukt bij de één ook beter dan bij de ander.
Is de diagnose eenmaal gesteld, dan volgt een periode waarin je ‘jouw ADHD’ een plek moet geven.
Als het goed is, geeft het je meer inzicht in je zwakke maar ook sterke kanten. En als je bij een goede behandelaar en/of coach bent, zal de wetenschap dat je ADHD hebt je uiteindelijk alleen maar sterker maken.
Beeldvorming
Heb je zelf eindelijk vrede met het feit dat je ADHD of ADD hebt, moet je je ook nog wapenen tegen al die mensen in de media die te pas en te onpas hun mening over wat ADHD is ventileren. En wat het niet is. En dat teveel mensen en vooral kinderen het opeens hebben. Enzovoort.
Hieronder artikelen en links die Impuls de moeite waard vindt, omdat ze in deze tijd van oververhitte beeldvorming pogen de nuance aan te brengen.
LINKS
Algemeen
| http://www.adhd.klup.nl/ | Startpagina |
| www.adhd.pagina.nl | Startpagina |
| www.fondspsychischegezondheid.nl | Fonds Psychische Gezondheid (voorheen NFGV) |
| www.hersenstorm.com | Uitgebreide voorlichtingssite over ADHD |
| www.kennisring.nl | Gezondheidsinformatie, informatie over sociale zekerheid etc. |
| www.nationalehulpgids.nl | Op deze site kunnen zowel zorgvragers als zorgaanbieders zich gratis aanmelden, op zoek gaan en in een veilige omgeving persoonlijk contact opnemen met elkaar. |
| http://adhd.gezondnieuws.nl | ADHD gezondnieuws is onderdeel van het gezondnieuws startportaal. Dit portaal bestaat alleen uit links en informatie en bevat geen reclame naar commerciële instellingen. |
| www.levente.nl | Website specifiek over ADD |
| www.psychowijzer.nl | Informatie over psychische problemen en ziekten |
| www.gezondheidsplein.nl/thema ADHD | website met informatie over ADHD. o.a. filmpjes, een forum, FAQ |
| www.kiesBeter.nl | KiesBeter is een onafhankelijke overheidssite met betrouwbare informatie, bedoeld om inwoners van Nederland de weg te wijzen in de zorg. |
| www.medicijnkosten.nl | Een handige website om per medicijn en dosering je eigen bijdrage te berekenen en de vergoeding vanuit de basisverzekering te zien. |
| www.independer.nl | Een duidelijke website waar je een goed overzicht hebt van de vergoedingen van de AD(H)D medicatie per zorgeverzekeraar. |
| http://balanszorgverzekering.nl/ | Handige tool waarin je allerlei zorgbehoeften kunt invullen mbt ADHD. Dan rolt de voor jou voordeligste zorgverzekering eruit |
Zorg/ondersteuning/medicatie
| www.adhdnetwerk.nl | Stichting ADHD Netwerk(ondersteunt o.a. behandelaren van volwassenen met ADHD). Adressen van behandelaars met ervaring in de behandeling van ADHD bij volwassenen zijn hier te vinden. Daarnaast ook een wekelijkse column over de actualiteit van ervaringsdeskundige Suzan Otten. |
| www.stichtingadhd.nl | Stichting ADHD zet zich in voor kinderen en jong volwassenen met ADHD |
| www.altrecht.nl/adhdvolwassenen | Altrecht, centrum ADHD volwassenen te Utrecht |
| http://www.rijveiligmetmedicijnen.nl | informatie over rijden met medicatie: bijwerkingen, regelgeving, op te zoeken per medicijn |
| www.meldpuntmedicijnen.nl | Gebruikers van medicijnen kunnen opvallende ervaringen melden |
| www.psyq.nl/programma/adhd_bij_volwassenen | PsyQ, programma ADHD bij volwassenen met vestigingen door het hele land |
| www.trimbos.nl | |
| www.cannabisondercontrole.nl | Thematische Websit Cannabis onder Controle |
| www.gripopgras.nl | Doelgroep mini-site, gericht op Studenten en cannabis |
| www.alcoholondercontrole.nl | Thematische website Alcohol onder Controle (tijdelijke mini-site) |
| www.pokerondercontrole.nl | online behandeling voor pokerverslaafden, inclusief zelftest |
| www.molendrift.nl | Molendrift is een GGz instelling voor kinderen en jeugd |
| www.patient1.nl | Het platform voor mensen met een chronische aandoening |
| www.cg-raad.nl | De CG-Raad zet zich in voor verbetering van de maatschappelijke positie van mensen met een handicap of chronische ziekte |
| www.landelijkplatformggz.nl | Het Platform behartigt de belangen van alle mensen, jong en oud, met psychische problemen en hun familie/naastbetrokkenen |
| www.centrummaliebaan.nl | Voor al uw vragen over middelen, verslaving en Centrum Maliebaan (nu ook infospreekuur van ma t/m vrij van 13.30 – 16.30 uur) |
| www.nbpo.nl | Ned. Beroepsvereniging van Professional Organizers. Hebben ook een zoekfunctie ‘ADHD’. |
Praktisch
| www.farmatec.nl | Voor info en downloads Schengenverklaringen en andere noodzakelijke procedures voor buitenlandse reizen met medicatie |
| rijbewijs en autismespectrumstoornis | Informatie over rijbewijskeuring bij autismespectrumstoornis (ASS) |
Lotgenotencontact
| www.adhdcafeutrecht.nl | ADHD-café Utrecht |
| www.adhdcafehetgooi.tk | ADHD-café Het Gooi-Bussum |
| www.adhdplus.nl | ADHD lotgenotencontact |
| www.adhd-xtra.nl | Interactief lotgenotencontact |
| www.ecodo.dds.nl/adhdcafe | ADHD-café Almelo |
| www.convanderham.nl/adhdcafe.html | ADHD-café Rijswijk |
| www.autismeinfocentrum.nl | Autisme Info Centrum |
Scholing/werk/jongeren
| crossover – werk en handicap | Uitgebreide info over scholing en werken met een handicap. Boekje ‘Jij zoekt werk-ADHD’ als download. Links naar oa reintegratieburo’s, wet- en regelgeving, enz |
| www.vraagwelder.nl | Informatie over rijbewijskeuring bij autismespectrumstoornis (ASS) |
| www.reacollegenederland.nl | Scholingscentrum voor mensen met een arbeidshandicap |
| www.hoezoanders.nl | Voor jongeren met label en/of onzichtbare beperking. Vol met tips en links over werk, scholing, wonen, drugs, geld, etc |
Verenigingen/Stichtingen
| www.adhd.nl | ADHD stichting |
| www.autisme-info.nl | Autisme Informatiecentrum Zwolle |
| www.autisme-nva.nl | Nederlandse Vereniging voor Autisme |
| www.pasnederland.nl | Onafhankelijke belangenvereniging voor en door normaal- tot hoogbegaafde volwassen Personen uit het Autisme Spectrum |
| www.balansdigitaal.nl | Landelijke vereniging voor ouders van kinderen met ontwikkelings-, gedrags- en leerproblemen |
| www.labyrint-in-perspectief.nl | Stichting voor familieleden van mensen met een psychiatrische ziekte. De website geeft veel informatie en mogelijkheden om met lotgenoten in contact te komen: Telefonische Hulplijn, de Email-service en het Forum. |
| www.persaldo.nl | Belangenvereniging voor mensen met een persoonsgebonden budget |
| www.ypsilon.org | Landelijke vereniging voor familieleden van mensen met schizofrenie of een psychose |
Bron: zie:www.impulsdigitaal.nl
